Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Türleri
Zamanında fark edilmeyen veya üstünde durulmayan konuşma bozuklukları çocukların yaşamında çeşitli olumsuz etkiler yapabiliyor. Farklı türlerdeki bu bozukluklar bazen nörolojik, bazen fizyolojik sorunlardan kaynaklanıyor. Çocuklarda konuşma bozukluğu kendini aşağıdaki şekillerde gösteriyor:
Gecikmiş Konuşma
Kişinin içinde bulunduğu yaş döneminde olması gerektiği şekilde konuşmaması olarak tanımlanabilir. Çocuklarda konuşma gelişimi çoğu zaman 2.5 yaşında tamamlanır. 3 yaşına geldiği halde hala konuşamayan bir çocuğun zaman kaybetmeden bir uzmana gösterilmesi gerekir.
Konuşmanın Gecikmesinin Sebepleri
Bir çocuğun geç konuşması konuşma organlarında bir sorun olmasıyla, otizm ve asperger gibi rahatsızlıklarla ya da aile bireyleri arasında yeterince iletişim olmamasıyla ilgili olabilir.
Kekemelik
Kekeme olan kişiler akıcı bir şekilde konuşamazlar. Heceleri tekrar eder, konuşurken duraklar ve kararsızlık geçirebilirler. Genel olarak her çocuğun 2 ay boyunca kekeleyebileceği kabul edilir. Kekelemesi 2 aydan uzun süren bir çocuğun bu durumu için çözüm yolları aramak gerekir, zira bu süreden sonra kekelemek alışkanlığa dönüşebilir.
Kekemeliğin Sebepleri
Bu sorun bazen aile içinde yaşanan bir gerginlikle veya çocuğun yaşadığı bir travmayla ilişkilidir. Ayrıca kalıtsal da olabilir.
Artikülasyon Bozukluğu
Belirli seslerin üretilmesinde zorluk çekilmesi veya seslerin yanlış üretilmesi anlamına gelir. Bu durumda çocuk konuştuğu dilin bazı seslerini doğru şekilde üretemediği için konuşması başkaları tarafından farklı anlaşılabilir. Tek tek sesleri üretmesinde sorun olduğundan r yerine y, k yerine t, ş yerine s harfini kullanmak gibi hatalar yapar. En fazla, yaşla düzelmesi beklenen l, r, j, s, ş, c, ç ve z seslerini söylerken yanlış yapar. Hataları tutarlıdır, yanlış ürettiği bir sesi her ürettiğinde aynı hatayı yapar.
Artikülasyon Bozukluğunun Sebepleri
Dudak ve damak yarıklığı gibi yapısal anomaliler, işitme sorunu, dil, dudaklar ve dişlerde hafif seviyede yapısal farklılıklar olması, konuşurken kullanılan kasların kontrolünde veya koordinasyonunda zorluk çekilmesi (Dizartri), yanlış öğrenmeler. Bu konuşma bozukluğu türü bazen psikolojik sorunlar veya zeka engeliyle beraber seyreder.
Fonolojik (Sesbilgisel) Bozukluk
Konuşmanın anlaşılmasını son derecede zorlaştıran bir sorundur. Fonolojik bozukluğu olan bir çocuk bazı konuşma seslerinin yerini değiştirir, sözcük öbeklerini karıştırır veya hatalı kullanır. Hecelerin ve kelimelerin içindeki sesleri sıralarken ve seçerken hatalar yapabilir. Örneğin araba yerine abara der. Konuşmasındaki hatalar tutarsız olabilir, aynı sesi bir kelimede doğru, bir başka kelimede hatalı üretebilir.
Fonolojik Bozukluğun Sebepleri
Bu konuşma bozukluğunun herhangi bir fizyolojik, nörolojik, yapısal veya işitsel problemle bağlantılı olmadığı düşünülmektedir.
Özgün Dil Bozukluğu
Çocuklarda konuşma bozukluğu türlerinden biri de kendini çocuğun 4 -5 yaşına geldiği halde hala başkaları tarafından anlaşılacak şekilde konuşamıyor olması, zamana ilişkin sözcükleri karıştırması, akranlarından farklı veya bebeksi bir tarzda konuşması, sözcüklerin sonuna gelen “Cek, ler, lar, mış” gibi ekleri kullanmaması veya hatalı kullanması, kendisine sorulan sorulara ilgisiz cevaplar vermesi ile gösteren özgün konuşma bozukluğu sorunudur. Bu durumdaki çocukların en belirgin özelliği yapım ve çekim eklerini kullanmamalarıdır. Örneğin bir resimdeki kedinin burnunu gösterip bunun ne olduğunu sorarsanız “Kedinin burnu” demeyip sadece “Kedi” veya “Burun” diyebilirler. Aitlik bildiren “Onun, ablamın, annemin, senin” gibi sözcüklerin kullanımında karışıklık yaşayabilirler. Kelime bulmakta ve uzun cümleler kurmakta güçlük çekebilir, cümleleri eksik veya yanlış dizebilirler. Özgün dil bozukluğu olan bazı çocuklar günlük hayatta sıklıkla karşılaştıkları bir bazı objelerin adını hatırlamayabilirler.
Özgün Dil Bozukluğunun Sebepleri
Bu sorunun gözlendiği çocuklarda çoğu zaman zeka veya sosyal gelişim geriliği, işitme kaybı veya belirgin bir nörolojik problem olmadığı görülmüştür. Sorunun genetik olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca başın arka kısmının bir yere şiddetle çarpıp zarar görmesi ile, havale ile veya beynin zor bir doğum sırasında oksijensiz kalmasıyla da bağlantılı olabilir.
Çocuğunuzun Konuşma Gelişiminde Bir Sorun Olduğunu Düşünüyorsanız Fazla Zaman Kaybetmeyin
Bir çocuk çeşitli alanlarda yaşına uygun bir gelişim gösterirken konuşması ile ilgili sorunlar olabilir. Bu sorunun zaman içinde kendiliğinden ortadan kalkması mümkündür, fakat böyle olmayabilir de. Bütün çocuklar için genel geçerliliği olan gelişim aşamalarının yanında, bazı çocuklar belli bir beceriyi akranlarından daha önce veya sonra edinebilirler. Birçok ebeveyn, hem çocuklarını dikkatli bir şekilde gözlemledikleri için, hem de çevrelerindeki başka çocukların gelişimine dair fikirleri olduğu için böyle sıra dışı durumları fark eder ve endişelenir ve bu konuda aydınlanmak isterler. Sorun bazen çocuğun hala konuşmamış olması, bazen de söylediklerinin güçlükle anlaşılması veya kendini farklı bir biçimde ifade etmesidir.
Aileler veya çevrelerindeki uzman olmayan kişiler çocuğun konuşmasının mı gecikmiş olduğunu, yoksa bir dil ya da konuşma bozukluğu mu söz konusu olduğunu ayırt edemez, çocuğun bu sorunu zaman içinde aşıp aşamayacağını da bilemezler. Çocuk doktorları, gelişimciler veya psikologlar da bu konuda uzman değildirler, olmaları da gerekmez. Dolayısıyla ailenin yakınları, çocuğun doktoru, öğretmeni veya psikologu çocuğun bedensel gelişiminde ve duyma yetisinde bir sorun olmadığını, bazı basit kelimeleri söyleyebildiğini ve 3 – 4 yaşına gelene kadar bir uzmana gösterilmesinin gerekli olmadığını söyleyebilir. Belli bir konuda yaş dönemine uygun gelişimi göstermeyen ama durumu sonradan kendiliğinden düzelen çocukların olması da bu düşünceyi güçlendirir. Evet, bu bir ihtimaldir ama her çocuk için geçerli değildir.
Çocuğun durumunun tam olarak ortaya çıkarılması için bir uzman dil ve konuşma terapisti ile görüşmek gerekir. Zira çocuklarda konuşma bozukluğu zamanında tedavi edilmezse psikolojik, davranışsal ve sosyal problemler ve öğrenme güçlüğü gibi sorunlara yol açabilir. Sorun ne kadar ilerlerse, tedavisi de o kadar zorlaşır. Bu yüzden, ailelerin durumun düzelmesini zamana bırakma eğilimi bazı durumlarda yanlış bir karardır. Bir çocuk, hangi gelişim alanı söz konusu olursa olsun, akranlarından geri olduğu bir konuda ne kadar erken tedavi veya eğitim görmeye başlarsa ilerlemesi de o kadar hızlı olur.
Konuşma Bozukluğu İle İlgili İstatistikler
*Dünyada, 2 – 7 yaşları arasındaki çocukların yaklaşık yüzde 15’inde konuşma bozukluğu olduğu tespit edilmiştir.
*37 haftadan önce doğan ve doğum ağırlığı 2.5 kilonun altında olan bebekler için risk oranı 2 kat daha fazladır.
*Bu, erkek çocuklarında daha sık görülen bir sorundur.
*Babası, annesi veya kardeşlerinde konuşma bozukluğu olan çocuklar 2 kat daha fazla risk altındadır.