Çocuklara Öz Bakım Becerileri Kazandırmanın 5 Yolu
Çocuğunuz neredeyse her şey için size ihtiyaç duyan küçük bir bebekken onun yemeğini yiyebileceği, dişlerini fırçalayabileceği, tuvalet ihtiyacını kendi kendine karşılayabileceği, yardım almadan giyinebileceği zamanların çok uzak olduğunu düşünebilirsiniz. Uzak olduğunu düşündüğünüz o günlerin gelmesi çok sürmez oysa. O yavaş yavaş bazı şeyleri kendi başına yapabilecek hale gelirken sizin de süreci hızlandırmak ve kendi işlerini doğru bir şekilde yapmasını sağlamak için yardımcı olmanız gerekir. Çocuğa öz bakım becerileri kazandırmak önemlidir; bu onun kendine güvenen ve yeten bir birey olmasını, farklı sosyal ortamlarda gerektiği şekilde davranmasını sağlar. Aşağıda size bu konuda yardımcı olacak ipuçları bulabilirsiniz.
1. Çocuklara banyo yapmayı sevdirmek için suyun sıcaklığını doğru ayarlamak, gözlerinin yanmamasına, canlarının acımamasına dikkat etmek, banyo ortamını eğlenceli hale getirecek oyuncaklar ve objeler kullanmak gerekir. Banyo yapması için yardımcı olacağınız yıllarda ona yaptığınız şeylerden söz edin (“Şimdi saçlarımı temizlemek için elime biraz şampuan alıyorum” vb.) ve sizin gibi yapmasını isteyin. Oyuncak bebeğini yıkamasına izin verin. Çocuk banyo sırasında yaşına uygun olarak aktif bir rol üstlenirse özgüveni güçlenir ve ilerleyen zamanlarda, motor becerilerinin de gelişmesiyle birlikte daha fazla şey yapmak ister.
2. Çocuğa kendi başına yemek yeme alışkanlığı kazandırmak için 2 -3 yaşından itibaren, bunu ne kadar beceriksiz bir şekilde, kendini ve etrafı kirleterek yaparsa yapsın, masaya oturup kendi başına bir şeyler yeme imkanı verilmelidir. Ailecek bir arada yenilen yemekler çocuklarda yemek yeme alışkanlığının gelişmesine yardımcı olur. Ona mümkün olduğu kadar estetik görünümlü yiyecekler sunun ve gözünün korkmaması için tabağını çok fazla doldurmamaya dikkat edin. Çatal, kaşık gibi eşyaları kullanmayı öğretin ve beceremediği zaman azarlayarak değil, nazikçe uyarın. Her öğünde masaya sadece onun sevdiği yiyecekleri koymaya çalışmayın, bu yemek seçme alışkanlığını güçlendirir. Doğru bir şekilde yemek yemek küçük yaşlarda kazandırılması gereken temel bir alışkanlıktır ve çocuğun kreşten başlamak üzere gireceği çeşitli ortamlarda sosyal ve duygusal açıdan sorun yaşamamasını sağlar.
3. Tuvalet eğitimi için en uygun dönemin 24 – 36 ay arası olduğu kabul edilir. Çocuk da, ondan sorumlu olan yetişkinler de çoğu zaman bu aralıkta bunun için hazır olurlar. Çocuğun tuvalet alışkanlığı kazanabilmesi için idrar yollarındaki kas gelişiminin tamamlanmış ve kendini ifade edebilme becerisini edinmiş olması gerekir. Daha erken çağlardaki çabalar fiziksel gelişim yetersiz olduğu için başarısızlıkla sonuçlanabilir, “Zamanla nasılsa kendisi söyler” diye eğitimi geciktirmek de hem bazı ruhsal sorunlara, hem de tuvalet becerisini edinme zamanının gecikmesine yol açabilir. Bakıcının değişmesi, evin taşınması gibi durumlar söz konusuysa tuvalet eğitimine başlamanın biraz geciktirilmesi tavsiye edilir. Çocuk, ev yaşantısının düzenli ve çevresindeki yetişkinlerin sıkıntısız ve rahat olduğu bir dönemde bu alışkanlığı daha kolay edinir.
4. Çocuklara temizlik alışkanlığı kazandırmak için; diş fırçalama, el – yüz yıkama, saç bakımı yapma, giysilere özen gösterme gibi konularda doğru bir şekilde örnek olmak gerekir. İnce kasları yeterince gelişmemiş olan çocuğunuza fazla detaylı kıyafetler giydirmemelisiniz ki kendi başına soyunmakta zorlanmasın. Bağcıklı, fermuarlı, düğmeli kıyafetlerin rahatça giyilip çıkarılabilmesi için çocuğun ince kas becerileri ve zihinse süreçler açısından yeterinde gelişmiş olması gerekir. Çocuğunuza giyinme – soyunma becerisi kazandırmak için uygun zamanlarda evin içinde üstündekileri çıkarıp başka şeyler giymesini isteyebilir, fermuar veya düğme açıp – kapama çalışmaları yaptırabilir, el becerilerinin gelişmesini sağlayacak oyun materyalleri temin edebilirsiniz.
5. Öksürme – Hapşırma – Burun Silme Adabı
Çocuğunuza öksürdüğünüz veya hapşırdığınız zaman mikropların ortama yayılmaması için burnunuzu ve ağzınızı mendil kullanarak nasıl kapattığınızı, akan burnunuzu nasıl sildiğinizi gösterin. Yalandan, oyun gereği öksürüp hapşırın ve yapılması gerekenleri çalıştırın. Oyuncak bebeğinin nezle olduğunu söyleyin ve ona nasıl bakım yapması gerektiğini gösterin.
Çocuğunuza Öz Bakım Becerileri Kazandırmaya Çalışırken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
* Yaşamının ilk yıllarında ona yapabileceği her şeyi denemesi için fırsat tanıyın, fakat henüz yapamayacağı şeyleri başarmasını da beklemeyin.
* Sabırlı ve şefkatli olun, zamanında öğrettiğiniz beceriler zamanla yerleşmiş doğru alışkanlıklara dönüşecektir. Çocuklar bir zamana kadar her işleri yetişkinler tarafından halledildiği için rahata alışırlar ve kendi başlarına bir şeyler yapmaları gerektiği zaman sorun çıkarabilirler. Çocuğunuzun kendine yeten ve sorumlu bir birey olmasını sağlamak için iyi bir rol model ve sabırlı bir rehber olmanız gerekiyor.
* El – yüz yıkamayı, diş fırçalamayı keyifli bulması için neşeli diş fırçaları, sevimli sabunlar kullanın. Banyoya onun için şık bir sepet hazırlayın ve ona ait temizlik malzemelerini içine koyun.
* Temizlik ve bakım konusunda her zaman iyi örnek olun. Temizliğinize gösterdiğiniz özeni görmesini sağlayın.
* Tepkili ve takıntılı bir çocuk istemiyorsanız çocuğunuz üstünü kirlettiğinde veya yemeğini döktüğünde aşırı tepkiler vermekten, giysilerinin kirleneceği gerekçesiyle onu oynamaktan alıkoymaktan, giysilerini gün içinde defalarca, gereksiz yere değiştirmekten kaçının.
* Ellerimizin çok çabuk kirlendiğini; tuvalete girince, hayvanlara dokununca, uyumadan önce ve kalkınca, sokak oyunlarından sonra, dışarıdan eve gelince ve kirli olduklarını her gördüğümüzde yıkanmaları gerektiğini öğretin.
* Çocuğunuza tırnakları temiz tutmanın ve gerektiği zaman kesmenin önemini öğretin ve bunu da bir temizlik kuralı olarak benimsemesini sağlayın. Tırnak makasından ürküyorsa kendi tırnaklarınızı onun yanında keserek acımadığını görmesini sağlayın. Ellerini her yıkadığında tırnaklarına da dikkat etmesi gerektiğini söyleyin.
* Uygun temizlik ürünleri arasından kendi kullanacaklarını seçmesine izin verin. Diş fırçasını, sabununu, tarağını beğenerek alırsa daha istekli kullanır.
* Temizliğin faydalarıyla, temizliğe dikkat etmemenin muhtemel olumsuz sonuçlarıyla ilgili kitaplar okuyun, hikayeler uydurun.